I. Tiểu sử cụ Võ Trường Toản
Tiểu sử của cụ Võ Trường Toản được đại thần Phan Thanh Giản tóm tắt trong một bài văn bia chữ Hán, soạn vào năm Đinh Mão (1867) được tạm dịch như sau: "Tiên sinh họ Võ, húy Trường Toản. Đời trước hoặc nói là người Thanh Kệ (Quảng Đức), hoặc người Bình Dương (Gia Định), trước theo nghiệp cùng ai chưa biết rõ. Chỉ biết sở học của tiên sinh đã tới bậc dày dặn, đầy đủ, chất thật và có thuật nghiệp thâm uyên, thông đạt. Ở ẩn mở trường dạy học, thường học trò đến mấy trăm người. Ông Ngô Tùng Châu là môn sinh cao đệ nhất. Bậc thượng hạng có các ông Trịnh Hoài Đức, Phạm Ngọc Uẩn, Lê Quang Định, Lê Bá Phẩm, Ngô Nhơn Tĩnh.... Bậc danh sĩ có ông Chiêu, ông Trúc đều ẩn dật. Ngoài ra, không kể hết được...".
Ai cũng biết cụ Võ Trường Toản là một nhà nho, nhưng cụ không rơi vào lối dạy máy móc, giáo điều của nho học lạc hậu, cổ hủ. Cụ chủ trương, lấy lối học "Nghĩa lý để giáo hóa". Khi giảng với học trò về sách Đại học, một sách trong Tứ thư, cụ nói rõ: "Sách Đại học một nghìn bảy trăm chữ, tán ra gồm vô số sự vật, tóm lại còn 200 chữ, tóm nữa thì còn một chữ, tóm lại nữa một chữ cũng không". Đại ý cụ căn dặn học trò cần thấu triệt nội dung của cuốn sách, chứ không nên học vẹt từng câu, từng chữ, cách dạy ấy thường gọi là “Tri ngôn dưỡng khí”, tri ngôn là hiểu lời, còn dưỡng khí là nuôi dưỡng khí phách, muốn có được khí phách phải tập nghĩa, tức là làm việc nghĩa, cống hiến hết mình cho nghĩa lớn.
Cũng theo sử sách ghi lại, trong thời chiến tranh Tây Sơn - Nguyễn Ánh, cụ ẩn dật nơi quê nhà, từ chối mọi điều ban phát, không tham gia vào chính sự. Cụ ẩn dật là không ra làm quan cho cả Tây Sơn lẫn chúa Nguyễn hay với bất cứ chính quyền nào khác, nhưng cụ không ẩn dật với xã hội. Cụ đã mở trường dạy học hàng trăm học sinh, nhiều người đã đổ đạt làm quan lớn, nhiều người chỉ học để sống cho có đạo lý. Song, tất cả đều là "Hào khí Đồng Nai", và hào khí ấy đã được Võ Trường Toản hun đúc cho người đương thời và còn tồn tại mãi mãi về sau. Những nho sĩ tiết tháo thuộc thế hệ sau như Nguyễn Đình Chiểu, Huỳnh Mẫn Đạt, Phan Văn Trị, Bùi Hữu Nghĩa, Trương Định, Nguyễn Hữu Huân,... đều đã chịu ảnh hưởng về đạo đức, học phong, sĩ khí của nhà giáo Võ Trường Toản, nên đã giữ tròn tiết tháo khi nước nhà bị xâm lược.
Võ Trường Toản còn là một nhà thơ, nhưng những trước tác của cụ gần như bị thất lạc toàn bộ, trong tàn thư chỉ còn lưu giữ một bài phú "Hoài cổ" duy nhất 24 "đối câu". Với bút pháp cổ điển - những điển tích, hình ảnh đều lấy từ Trung Hoa - tác giả bài phú muốn ký thác vào đó tâm sự cùng quan niệm về đời, về người, cùng những gì mà cụ đã chứng kiến trong một giai đoạn lịch sử đầy biến động. Thông qua bài thơ, tác giả muốn "ôn chuyện cũ" để giáo huấn người đời "lòng nhân nghĩa". Với cụ trong sự thăng trầm, biến đổi xã hội, chỉ có lòng nhân nghĩa mới là cái trường tồn đích thực. Bởi vậy, con người phải quyết tâm gìn giữ. Từ tư cách, đức độ ấy, người cùng thời tặng cho thầy Võ Trường Toản danh hiệu "Gia Định sùng đức xử sĩ" quả là không ngoa chút nào.
Cụ Võ Trường Toản mất ngày mùng 9 tháng 5 âm lịch năm Nhâm Tý (nhằm 27/7/1792) tại làng Hòa Hưng, huyện Bình Dương, Phủ Tân Bình, tỉnh Gia Định và được an táng tại địa phương trên. Hay tin ông mất, Chúa Nguyễn cảm mến, tiếc thương, ban từ hiệu là "Gia Định xử sĩ Sùng Đức Võ tiên sinh" (nghĩa là bậc xử sĩ Võ Tiên Sinh, người Gia Định, sùng về đức độ), để ghi vào bia mộ. Và để tưởng nhớ công đức của thầy, học trò cũ của ông có đôi liễn tưởng niệm:
"Sinh tiền giáo huấn đắc nhân, vô tử nhi hữu tử
Một hậu thịnh danh tại thế, tuy vong giả bất vong".
Dịch
"Lúc sống dạy dỗ được người, không con mà như có
Khi mất, tiếng tăm còn để, thân tan danh vẫn còn".
II. Giải thưởng Võ Trường Toản
Để tôn vinh những công lao của cụ Võ Trường Toản dành cho miền đất Nam bộ, tháng 6-1998, đúng vào dịp kỷ niệm Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh 300 năm, Báo Sài Gòn Giải Phóng và Sở Giáo dục - Đào tạo TPHCM đã nhất trí thành lập giải thưởng Võ Trường Toản để tri ân công lao cống hiến của các nhà giáo cho sự nghiệp giáo dục - đào tạo thành phố.
Từ khi ra đời cho đến nay, giải thưởng Võ Trường Toản được tổ chức vào dịp Ngày Nhà giáo Việt Nam 20-11 hàng năm, đã tạo được uy tín lớn, tạo được tiếng vang và sự đồng tình ủng hộ rộng rãi của dư luận, nhất là tạo nên động lực lớn thúc đẩy tinh thần say mê trong các thầy, cô giáo đầy tâm huyết tận tâm cống hiến cho nền giáo dục nước nhà.
Năm nay đã là năm thứ 19 giải liên tục được tổ chức tại TPHCM và đã có trên 70.000 thầy cô giáo tiêu biểu của ngành giáo dục TPHCM tham gia đề cử giải thưởng Võ Trường Toản và Ban tổ chức đã chọn được 40 gương mặt tiêu biểu nhất để trao giải thưởng danh giá này.
Cô Phạm Thị Xuân Oanh, giáo viên Anh văn Trường THCS Lê Văn Tám, quận Bình Thạnh đã vinh dự nhận được giải thưởng vô cùng cao quý này. Tập thể Hội đồng sư phạm nhà trường xin chúc mừng cô, đây chắc chắn là mốc son không thể quên trong sự nghiệp trồng người của cô, là phần thưởng xứng đáng cho những đóng góp không biết mệt mỏi của cô cho sự nghiệp giáo dục của Quận Bình Thạnh nói chung và trường THCS Lê Văn Tám nói riêng.
Báo SGGP đã có cuộc phỏng vấn cô Xuân Oanh với tiêu đề "Người truyền cảm hứng cho học trò" dưới đây là nguyên văn bài báo:
Sinh ra để được làm cô giáo là cảm nhận của chúng tôi khi trò chuyện với cô Phạm Thị Xuân Oanh, giáo viên Anh văn Trường THCS Lê Văn Tám (quận Bình Thạnh). Từ nhỏ, sau mỗi buổi học trên trường, cô học trò nhỏ lại đứng trước bảng đen ở nhà, tự đóng vai là một cô giáo giảng lại bài cho mình hiểu.
Sau khi tốt nghiệp lớp 12, cùng lúc thi đậu vào Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn và Đại học Sư phạm TPHCM, Xuân Oanh đã chọn theo nghề giáo để thỏa ước mơ thuở nhỏ.
Cô kể, ngày đầu đứng trên bục giảng, cũng như bao đồng nghiệp khác, bỡ ngỡ và lo lắng là điều không tránh khỏi. Nhưng chính tình cảm, sự gần gũi dễ thương của học trò đã giúp cô giáo trẻ vững tin hơn vào con đường đã chọn.
Khi được Sở GD-ĐT phân công về công tác tại Trường THCS Lê Văn Tám, tình yêu nghề, sự thăng hoa trong công việc càng tăng lên gấp bội. Trải qua 13 năm công tác, cô luôn đầu tư nghiêm túc cho công việc, chưa bao giờ cho mình một phút lơ là.
Đến nay, dù đã nhận rất nhiều danh hiệu, thành tích thi đua khiến nhiều người mơ ước, nhưng cô giáo trẻ vẫn luôn ý thức được sự cần thiết của việc không ngừng tự học, tìm đọc thêm các đầu sách trong và ngoài nước để phát triển chuyên môn.
Cô luôn tâm niệm, người giáo viên ngoài việc truyền thụ kiến thức còn là người truyền cảm hứng cho học trò, giúp các em nuôi dưỡng và phát triển đam mê, hoàn thiện nhân cách, trở thành người có ích cho xã hội.
Nói về cô, tất cả học sinh, đồng nghiệp ở Trường THCS Lê Văn Tám đều có chung nhận xét “cô Oanh là cỗ máy hoạt động không biết mệt mỏi”. Cô hiện là Tổ trưởng môn Anh văn của trường, vừa nhận nhiệm vụ bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi, vừa là giáo viên mạng lưới bộ môn Anh văn của Phòng GD-ĐT quận Bình Thạnh, thành viên ban giám khảo của nhiều hội thi giáo viên dạy giỏi cấp quận và TP.
Cô cho biết, thành công của học trò, sự tin yêu, tín nhiệm của phụ huynh là hai liều thuốc cổ vũ tinh thần to lớn, giúp người giáo viên cháy hết mình với sự nghiệp trồng người.
Lễ trao Giải thưởng Võ Trường Toản năm 2017 đã được tổ chức trọng thể vào sáng 19-11-2017 tại Hội trường Thành phố, số 111 Bà Huyện Thanh Quan, quận 3, TPHCM và được truyền hình trực tiếp trên kênh HTV9 Đài Truyền hình TPHCM.
Một số hình ảnh trong buổi lễ nhận bằng khen
