Sáng ngày 22/02/2016, trường THCS Lê Văn Tám đã tổ chức tuyên truyền phòng chống bệnh "Quai bị". Cô Nguyễn Văn Nhân - Cán bộ phòng Y tế nhà trường đã báo cáo trước toàn trường về nguyên nhân, phương thức lây nhiễm và các biện pháp phòng tránh. Qua buổi sinh hoạt chuyên đề, các em học sinh đã hiểu thêm được một căn bệnh nhẹ nhưng lại có tính phổ biến và có nhiều biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng sức khỏe sinh sản sau này của các em.
Cô Nguyễn Văn Nhân - Cán bộ phòng Y tế nhà trường báo cáo chuyên đề "Phòng chống bệnh Quai bị"
Các em học sinh hào hứng tham gia trả lời các câu hỏi
1. Đặc điểm của bệnh.
1.1 Định nghĩa ca bệnh
Ca bệnh lâm sàng: Bệnh nhân có sốt, mệt mỏi, sưng và đau một hoặc nhiều tuyến nước bọt; có thể kèm một hoặc một số triệu chứng: viêm tinh hoàn (ở nam giới, khoảng 20 - 30%) hoặc viêm buồng trứng (nữ giới, khoảng 5%), viêm màng não vô khuẩn, viêm tụy, viêm khớp, viêm thận, viêm tuyến giáp.
Ca bệnh xác định: ca bệnh lâm sàng quai bị, có kèm kết quả dương tính của một trong những xét nghiệm phân lập vi rút quai bị hoặc xét nghiệm huyết thanh xác định dấu ấn của vi rút.
1.2. Chẩn đoán phân biệt
Quai bị thể nhẹ, viêm tuyến nước bọt không rõ ràng: cần được phân biệt với các bệnh sốt nhiễm vi rút đường hô hấp trên.
Quai bị có viêm tuyến nước bọt điển hình: được phân biệt với: viêm mủ tuyến mang tai do vi khuẩn, có sưng nóng, đỏ, đau, có mủ chảy ra từ đầu ống Stenon; viêm hạch góc hàm dưới do viêm nhiễm khuẩn khu vực xung quanh như răng, hàm, họng; viêm phì đại tuyến mang tai hoặc sỏi tuyến nước bọt mang tai.
2. Tác nhân gây bệnh
Bệnh gây bởi vi rút quai bị (Mumps virus), thuộc giống Rubulavirus, họ Paramyxoviridae.
Khả năng tồn tại: vi rút có thể tồn tại khá lâu ở môi trường ngoài cơ thể từ 30 – 60 ngày ở nhiệt độ 15 - 20oC, khoảng 1-2 năm ở nhiệt độ âm sâu (- 25 tới -70oC). Bị diệt nhanh chóng ở nhiệt độ trên 56oC, hoặc dưới tác động của tia tử ngoại, ánh sáng mặt trời và những hóa chất khử khuẩn chứa clo hoạt và các chất khử khuẩn bệnh viện thường dùng.
3. Nguồn truyền nhiễm
Ổ chứa và nguồn truyền nhiễm của bệnh quai bị là người. Người bệnh điển hình trong giai đoạn khởi phát bệnh là nguồn truyền nhiễm quan trọng nhất, ngoài ra người mang vi rút không triệu chứng (quai bị thể tiểm ẩn) cũng có vai trò nguồn truyền nhiễm. Trong ổ dịch, thường cứ 1 bệnh nhân quai bị lâm sàng có từ 3-10 người mang vi rút lành, chủ yếu là người tiếp xúc gần với bệnh nhân trong thời kỳ ủ bệnh và phát bệnh.
Thời gian ủ bệnh: kéo dài, từ 12 - 25 ngày (2-3 tuần), trung bình khoảng 18 ngày.
Thời kỳ lây truyền: Vi rút có trong nước bọt của bệnh nhân quai bị trước khi khởi phát (có sốt, viêm tuyến nước bọt) khoảng 3 - 5 ngày, và sau khi khởi phát khoảng 7 - 10 ngày, đây chính là giai đoạn lây truyền của bệnh, trong đó mạnh nhất khoảng 1 tuần xung quanh ngày khởi phát. Vi rút cũng có thể thấy ở nước tiểu của bệnh nhân trong vòng 2 tuần.
4. Phương thức lây truyền
Bệnh quai bị lây theo đường hô hấp. Vi rút có trong các hạt nước bọt hoặc dịch tiết mũi họng bắn ra ngoài không khí khi bệnh nhân ho, hắt hơi, khạc nhổ, nói chuyện..., người lành hít phải trực tiếp hoặc qua các đồ dùng bị nhiễm dịch hô hấp do bệnh nhân thải ra sẽ có nguy cơ mắc bệnh. Những hạt nước bọt chứa vi rút sống gây bệnh kích thước nhỏ (từ 5 - 100 m) có thể phát tán mạnh trong phạm vi 1,5 mét; những hạt cực nhỏ, dạng khí dung (dưới 5 m) có thể bay lơ lửng nhiều giờ trong không khí ở những không gian kín, gặp gió các hạt khí dung chứa vi rút có thể phát tán xa hơn.
5. Các biện pháp phòng chống dịch
Biện pháp phòng bệnh quai bị
– Biện pháp phòng ngừa đầu tiên, hiệu quả nhất là tiêm vacxin phòng bệnh quai bị bao gồm:
+ Tiêm phòng bệnh: bắt đầu từ 12 tháng tuổi trở lên có thể tiêm phòng bệnh quai bị, để cơ thể miễn dịch với bệnh quai bị trong một thời gian dài hoặc có thể suốt đời;
+ Tiêm khẩn cấp: đối với những người đã tiếp xúc với bệnh nhân bị quai bị mà chưa tiêm vắc xin phòng bệnh thì cần phải tiêm vắc xin phòng bệnh quai bị khẩn cấp ngay lập tức để có thể bảo vệ bản thân tránh nhiễm bệnh quai bị. Lưu ý cần tiêm vắc xin phòng quai bị không quá 72h sau khi tiếp xúc với người mắc bệnh quai bị đấy nhé.
– Duy trì một chế độ sinh hoạt, nghỉ ngơi, ăn uống, tập luyện điều độ, hợp lý, cân bằng để có một sức khỏe dẻo dai, một sức đề kháng tốt, chống lại các vi khuẩn gây bệnh;
– Tăng cường giữ gìn vệ sinh cơ thể sạch sẽ, đặc biệt là đường hô hấp để tránh những viêm nhiễm gây nên bệnh quai bị;
– Cách ly bệnh nhân bị bệnh quai bị cho đến khi khỏi hẳn;
– Thường xuyên mang khẩu trang hoạt tính đê bảo vệ cơ thẻ không bị vi khuẩn gây bệnh quai bị xâm nhập.
Phương pháp điều trị bệnh quai bị hiệu quả
– Bệnh quai bị chủ yếu được điều trị tại nhà, khi bệnh nhân có các dấu hiệu quai bị, cần được đưa đến bệnh viện, cơ sở y tế để khám và có những chẩn đoán chính xác nhằm xác định cách thức điều trị phù hợp đồng thời cách ly bệnh nhân 2 tuần kể từ lúc phát hiện bệnh;
– Cho bệnh nhân nghỉ tại chỗ, càng hạn chế vận động càng tốt;
– Sử dụng các phương pháp giúp bệnh nhân hạ sốt:Dùng khăn thấm nước ấm lau cơ thể bệnh nhân để đảm bảo vệ sinh và hạ sốt, tuyệt đối không sử dụng nước lạnh để lau nhé, sau đó đáp khăn ấm hai bên má bệnh nhân để tạo cảm giác dễ chịu, thoải mái. Có thể cho dùng thuốc Paracetamol để hạ sốt và giảm đau nhưng cần hỏi ý kiên bác sỹ trước khi sử dụng nhé;
– Nên cho bệnh nhân uống nhiều nước để cơ thể không bị mất nước, có thể uống thêm nước cam, nước chanh để tăng sức đề kháng của cơ thể, tuy nhiên chỉ nên uống nước ấm ở nhiệt độ 30 độ C thôi nhé, không uống nước quá lạnh hay quá nóng;
– Thỉnh thoảng cho bệnh nhân súc miệng bằng nước muối sinh lý, nước muối pha loãng, hay nước súc miệng để miệng không bị khô;
– Cách ly bệnh nhân với những người khác đến khi khỏi bệnh để tránh lây lan;
– Cho bệnh nhân ăn thức ăn đủ chất nhưng nhiều nước, nấu loãng, nhừ cho dễ ăn, dễ nuốt, dễ hấp thu như chao, súp,…;
– Cho bệnh nhân ăn những thực phẩm có tác dụng thanh nhiệt, giải độc cơ thể như đậu xanh, bông actiso, chanh, cam, bưởi, nho, mướp đắng, rau ngót….;
– Sử dụng một số bài thuốc chữa bệnh quai bị hiệu quả bao gồm:
+ Nướng chín hạt gấc, lấy nhân tán mịn, trộn với mật ong một lượng vừa đủ, bôi vào miếng giấy sạch, dán vào chỗ sưng ngày 2 lần sẽ mang đến hiệu quả rõ nét;
+ Lấy mủ cây sung, bôi vào miếng giấy, dán vào chỗ sưng, ngày 1 lần, cho bệnh nhân được nghỉ ngơi hoàn toàn để phát huy tác dụng;
+ Trộn đậu xanh nguyên vỏ và lá gấc tươi giã nhuyễn, đắ vào chỗ sưng ngày 2 lần có tác dụng giảm đau, giảm sưng rất hiệu quả.
Trên đây là biện pháp phòng ngừa và điều trị bệnh quai bị hiệu quả mà chúng ta cần biết để có sự chủ động cần thiết khi chính bản thân mình hay người thân mắc. Trong quá trình chăm sóc bệnh nhân mắc bệnh quai bị bạn cần cẩn thận để bệnh không nặng thêm, tránh những biến chứng nguy hiểm khác, có thể vừa sử dụng thuốc hạ sốt, vừa sử dụng thực phẩm có tác dụng thanh nhiệt cơ thể vừa đắp thuốc bên ngoài vết sưng để mang đến hiệu quả chữa trị cao nhé. Đồng thời, việc tiêm phòng vắc xin phòng bệnh quai bị là hết sức cần thiết, bạn cần tiêm phòng cho chính mình và những người thân để không bao giờ phải đối mặt với căn bệnh này và lo lắng trước những biến chứng nguy hiểm của nó nhé.